Sinterklaas, alle kinderen vrij na 10.30 uur (lees meer over de oorsprong van Sinterklaas)

Het Sint Nicolaasfeest

Het beeld

Ons sinterklaasfeest voert ons terug naar de vierde eeuw, waar in Turkije in de stad Myra Nicolaas bisschop was. Hij stierf rond 6 december en dat is dan ook de dag die door de Kerk als zijn heiligendag werd aangewezen. In vele legenden komen zijn goede daden en hulp naar voren. Vanwege al zijn goede werken werd Nicolaas beschermheer van o.a. zeelieden, kinderen, huwbare meisjes, gevangenen en kooplieden. Wij roepen hem niet meer aan om hulp en/of bescherming; dat past niet in onze tijd. Het beeld dat wij in onze tijd van hem hebben is die van de goedheiligman. Dan bedoel ik dat in zijn pure vorm: een lieve, goedgeefse, barmhartige en heilige man. Vooral voor kleine kinderen is het belangrijk dat in Sinterklaas het beeld van de ‘barmhartige’ te zien is. Geef ze daarom de tijd om dit beeld op te nemen en ervaren als hij komt of door een mooi verhaal te vertellen. Dat kan door op een afstand te zien hoe hij statig op zijn (stoom)boot arriveert of hoe hij langzaam op zijn witte paard langs het kleuterraam voorbij komt. Op sinterklaasavond kan Sint thuis het barmhartige benadrukken door het goede van de kinderen te benoemen en niet te streng of moralistisch te zijn. Vergeet ook niet dat het geloof in Sinterklaas past bij het kind tot ca. 8 jaar, dat nog in de magische wereld leeft en dat het alleen al daarom geen leugen is. Op een ander niveau is Sinterklaas echter de vriend van het kind in ieder mens; hij is er voor groot en klein. Hij kan het goede van een kind benadrukken en het zijn/haar hartenwens geven. Hij stimuleert ons en de oudere kinderen om onze medemens te verassen met een cadeau. We maken met humor en fantasie een plagerig gedicht of gekke surprise, waarin blijkt dat wij de ander ‘gezien’ hebben. Bovendien is het sinterklaasfeest een feest om samen van te genieten.

De oorsprong en symbolen

Hoewel Sinterklaas gebaseerd is op de bisschop van Myra, komt hij weinig overeen met de schaarse informatie die over Nicolaas bekend is. Het antwoord ligt in de oude Germaanse traditie. In onze streken werd door hen tot aan de 8^este eeuw de aarstengel of god Wodan vereerd. Wodan rijdt op zijn witte wolkenpaard door de lucht. Nicolaas rijdt óók over de daken en zijn gaven komen door de schoorstenen. Vroeger was dit beeld nog duidelijker, omdat het rookgat de enige verbinding was met de bovenwereld. De gaven kwamen dus van de geestelijke wereld in de schoen terecht. Dit werk doet hij vooral ’s nachts als de kinderen slapen en dan is die geestelijke wereld dichterbij. Er is nog een symbool om aan te geven dat hij connecties heeft met die andere wereld. Sint komt met de stoomboot uit Spanje. Vroeger was Spanje ver weg; een andere wereld.

Zijn pieten komen in de legendes niet voor. Waar komen ze dan vandaan? Dat is moeilijk en niet eenduidig. De knechten (raven) van Wodan gingen door de schoorstenen naar binnen om de gaven (snoepgoed) van het oogstfeest op te halen en gaven berichten over wat er op aarde gebeurde door aan Wodan. Ze werden zwart van het roet; net als onze schoorsteenpiet. Er is ook nog de hypothese dat piet de zwarte duivel is die door de heilige Nicolaas getemd werd en het verhaal dat Nicolaas slavenkinderen gered heeft. In de19^e eeuw werden pieten Moorse knechten van de Sint. Helaas is toen ook het beeld van de ‘domme’ of ‘slaafse’ piet ontstaan, waar wij nu vanaf willen. We leggen de nadruk op de schoorsteen piet, die vegen heeft van de schoorsteen en Sinterklaas helpt op basis van gelijkwaardigheid. Hij brengt ‘geestelijk’ licht in de vorm van grapjes en gaven.

Bedding in het jaar

Het Sinterklaasfeest valt in de adventstijd en dat is geen toeval. Op weg naar Kerstmis vieren wij het uitbundige feest met cadeautjes en snoepgoed. Sinterklaas is als een storm voor de stilte. Maar in het hart van de storm is ook stilte. Jonge kinderen helpen wij door terughoudendheid en rustmomenten te geven. De oudere kinderen en wijzelf worden gemaand om even stil te staan bij het afgelopen jaar, doordat grappige gedichten een spiegel kunnen zijn. Wat hebben we dit jaar aan goeds (en stouts) gedaan? Sinterklaas vraagt hier soms om en opvoeders dreigen er in deze periode mee. We beloven om bepaalde dingen niet meer te doen of om ons gedrag te verbeteren. Hij biedt ons de mogelijkheid om uiterlijkheden van ons af te schudden voordat we de stilte in ons op kunnen nemen. En die stilte hebben we nodig om het wonder van het Christuskind en de lichtimpuls met Kerstmis te kunnen ervaren. Wat ons ervan weerhoudt om het licht, de liefde of het goede te ontvangen is uiterlijk vertoon, schreeuwerige muziek, angst (voor Sinterklaas of het terrorisme) en materialisme. Door de gaven van Sint Nicolaas openen wij onze harten en worden blij, dankbaar en kunnen we zelf geven. Ons open hart raakt in beroering en dat is nodig in deze donkere tijd. Dan heb ik het niet alleen over de decemberperiode, maar ook de Nieuwe Tijd waarin we sinds 2012 leven. Door die beroering en stilte kunnen we het Christuskind (Licht) ook in ons hart ontvangen en wordt het ons gemakkelijker gemaakt om te leven vanuit ons hart. In ons hart komen de wil, het denken en voelen samen. Meer hierover in het jaarfeestartikel Advent.

Seizoenstafel en verhalen

Een mooie transparant van Sint die op de daken loopt met daarachter een waxinelichtje. In een hoek staan sint, piet, het paard en cadeautjes en misschien vaart de stoomboot wel. Het andere hoekje gaat van de herfst over in advent (Maria en Jozef gaat met ezel op weg naar de stal). De Nicolaaslegenden* kunnen in de Sinterklaastijd goed aan de wat oudere kinderen voorgelezen worden, ook als ze al niet meer in hem geloven. Kinderen (en ouderen) beleven het verhaal op hun eigen niveau. Er is een mooi (kleuter) verhaal waarin Sinterklaas een adventbode is en hij Maria tegenkomt in de lucht (hemel). Verhalen of filmpjes met veel spanning en/of waarin het niet zeker is of Sint komt, geven het jong kind teveel prikkels en angst. Zo vinden wij peuter- en kleuterjuffies van de Vrije Scholen het Sinterklaasjournaal niet geschikt voor ‘onze’ kinderen. Daar tegenover is het prachtig om samen met je kind in het donker door de stad te lopen en te kijken of je op het dak het paard of een wegschietende muts van een piet ziet. Wees dan niet verbaasd als je kind ‘echt’ iets gezien heeft. Ik doe tot slot nogmaals een dringend oproep aan ouders en opvoeders: Houd het beeld van Sint Nicolaas voor jonge kinderen heilig, vreugdevol en eenvoudig!

Marion Vreugdenhil

(kleuterjuf De Vrije School Den Haag)

* Boeken van Ineke Verschuren:               ‘Een ster over de grens’ en ‘Daar wordt aan de deur geklopt’.