Sint Jansfeest

Op woensdag 24 juni vieren we het Sint Jansfeest. We gedenken dan de geboortedag van Johannes de Doper. Van andere heiligen vieren we de sterfdag, maar niet van Johannes. Zijn geboortedag valt net na de zomerzonnewende, maar dat is niet altijd zo geweest. Voor de invoering van de Gregoriaanse kalender vielen die dagen samen. Johannes was een man die dicht bij de natuur leefde en een zeer groot/hoog geestelijk wezen was. Hij was de wegbereider van Christus. Hij doopte Christus in de Jordaan, terwijl een duif neerdaalde op Zijn hoofd. Het was het begin van de drie jaren dat Christus preekte en genas. Johannes sprak de legendarische woorden: ‘Ik moet afnemen, Hij moet groeien.’ Daarin geeft hij zowel het geestelijke aspect weer (zijn geest en invloed werd kleiner), als het proces dat zich in de natuur laat zien.

Eigenlijk is het Sint Jansfeest een samensmelting van het oude Germaanse midzomerfeest met de christelijke heiligendag. Het Sint Jansfeest staat tegenover het kerstfeest, waarbij we de geboorte van Christus en de winterzonnewende vieren.

Bij het oude Germaanse feest op 21 juni werden vuren ontstoken ter zuivering en braken er magische krachten los. Men sprong over het vuur om zich (en het vee) te zuiveren of met zijn geliefde om een vruchtbaar jaar tegemoet te gaan. In spiritueel opzicht werd het zware aardse verheven zodat de ziel met zijn vleugels naar de zon (zonnegeest) kon vliegen (en in extase kon raken). Rond de zomer zonnewende is de atmosfeer van de aarde groter. De mensen en vooral de druïden ervoeren dat het geestelijke dichterbij was. Letterlijk door in contact te komen met die geesten en het hogere, maar ook via de (extra) krachtige werking op dat moment van dromen en de geneeskrachtige kruiden. De feesten waren een uitdrukking van het extatische buiten zichzelf raken van de menselijke ziel in de zomer. Maar het gebeurde allemaal in een ‘dromerige’ sfeer. De mens was toen nog niet wakker.

In deze tijd zijn de mensen wakker en verbonden met de aarde. Wij kunnen nog wel iets merken van die extatische zomersfeer. Het vuur kan ons doen inspireren en ontvlammen. Als dat met bewustzijn gebeurt, kunnen we als mens groeien, maar als dat zonder bewustzijn gebeurt, kunnen er letterlijke en figuurlijke branden ontstaan. Dat laatste zagen we bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en in de schietpartij deze week in Charleston. Positief kunnen wij nieuwe krachten opdoen, geïnspireerd en zelfs buiten onszelf raken. Wij reizen en verlaten daarmee letterlijk ons huis en zijn in de zomer veel buiten. We zijn wat soezerig van de warmte, kunnen ons daarbij verliezen in de zomer en zijn daardoor figuurlijk uit ons huis (lichaam). Dat is niet helemaal de bedoeling. Geniet van de zomer, maar blijf bij jezelf. Zeg ook tegen de uitgelaten of dromerige kinderen: ‘Pas op!’ (bijv. in het verkeer), want ze letten niet op. Wij behoren wakker te zijn.

De zon is steeds hoger geklommen en alles in de natuur heeft zijn hoogtepunt bereikt. Letterlijk doordat de planten niet hoger worden en ook de bloemenpracht is nu op zijn mooist. Daarna worden de dagen weer korter en de nachten langer. Het hoogtepunt is tevens een ommekeer en dat is in de natuur waar te nemen; de bloei en groei neemt af en de vruchten beginnen te rijpen. Grassen en granen worden geel. Er is een oud gezegde dat luidt: ‘Met Sint Jan, draait het blad zich om.’ Dit geeft die langzame verandering in de natuur weer. Rond de zonnewende bloeit ook het gele en genezende Sint-janskruid. Al die mooie bloemen en grassen kunnen de seizoenstafel sieren, waar verder een licht groene lap ligt met erachter een licht blauwe lap. Na het Sint Jansfeest kunnen de schelpen, het zand, bootjes etc. komen, maar vaak ook is men zoveel buiten of weg dat de seizoenstafel een beetje vergeten wordt.

Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie, zag de kwaliteiten van de jaarfeesten in. Voor schoolkinderen is daar het houvast van het jaarritme, de natuur-beleving en het plezier van de feesten. Het Sint Jansfeest is een laatste uitspatting voor de vakantie begint. Het is een buitenfeest met zang, muziek, volksdansen, spelletjes, bloemenkransen, vuurspringen en een picknick. Op de Vrije Scholen wordt er vanaf de eerste klas over het vuur gesprongen, niet alleen omdat het kind hier jaren naar uitkeek en het spannend en leuk is, maar ook om in de warmte van het vuur opgetild en geïnspireerd te worden. Voor de volwassen zijn de jaarfeesten tevens een mogelijkheid om te groeien. Dit feest is er een van innerlijke groei: Verbinden met het geestelijke zonder jezelf te verliezen. De vrucht, die zich vormt, vasthouden zodat je in de herfst – als je weer tot en in jezelf gekomen bent – kunt oogsten.

Marion Vreugdenhil

Kleuterjuf De Vrije School Den Haag

Natuurgeneeskundige