Driekoningenspel (voor ouders, oudleerlingen, vrienden en belangstellenden)

Dramatisch en verrassend actueel – het Driekoningenspel

In het Driekoningenspel worden de tegenstellingen tussen Goed en Kwaad dramatisch uitvergroot. Precies halverwege de rij van zestien spelers is de scheiding tussen de zwarte en de witte kant. De page die bij de wijze leiders werkt, denkt zelf na: zij waarschuwt haar koning voor een grote groep vreemdelingen. Ze is attent en lichtvoetig, leeft dienstbaar vanuit haar Ik. De lakei van Herodes is haar spiegelbeeld. Elk jaar is het weer een verrassing hoe degene die die rol mag spelen de ik-loosheid van het personage weergeeft. Slechts tweemaal neemt de lakei met zijn uitgebreide rol een ‘initiatief’: de eerste keer doet hij alsof hij volgens bevel ook de baby’s en peuters tot drie jaar wil doden en gedood heeft, de tweede keer om zijn heer te redden met een appel, als het allang te laat is.

Wat is goed leiderschap? In de tegenstellingen tussen Herodes en de drie koningen vind je antwoorden. Het Ik is al genoemd. De spelers staan ‘in een zuil van licht’, tonen hun maximale zuivere kant. De witte koningen hebben natuurlijk gezag, versterken het goede in hun omgeving, en laten zich leiden door de ster. Dat doen ze dienstbaar, op morele intuïtie, na onbevooroordeeld, onafhankelijk onderzoek, en met maatregelen om het land bij hun afwezigheid niet tot wanorde te laten vervallen. Ze gaan in dialoog en tonen empathie, ze verliezen hun comfortzone vrijwillig zonder uit evenwicht te raken.

De vrije keuzes waarvan hierboven sprake is, kregen we toen we het paradijs van onze onbekommerde kindertijd moesten verliezen. Daar speelde een andere duivel een rol bij. Het is een leuke kijkopdracht om de verschillen tussen deze twee vormen van het kwaad te observeren. Je kan ze ook van tevoren in je klas al bespreken. Lucifer uit het Paradijsspel (zwart-rood, met staart, sierlijk) verleidt, vervoert ons, illusies en ijle dromen doen de realiteit en het gezond verstand verliezen. Niet te bespreken met de leerlingen, maar de zelfdoding als illusie van een oplossing hoort bij zijn wereld. Satan uit het Driekoningenspel (zwart-groen, horentjes, stijf) richt ons op behoud van materie en macht op basis van angst en koud verstand. De exacte getallen van de kindermoord horen bij zijn wereld. (Een derde vorm van kwaad zien we bij Harry Potter, de ‘dementors’, maar daar hebben we het nu niet over.)

Het laatste woord zij aan het Kind, stralend middelpunt en zwijgende hoofdpersoon van alle spelen. Hoe komt het toch dat het altijd zó stil wordt in het Kerstspel als Maria het kind van de Engel ontvangt? En lukt het ons (spelers én begeleiders in de zaal!) om die intensiteit opnieuw te laten ontstaan als Maria in een ultieme poging Herodes aanspreekt op het laatste restje van zijn geweten?

Algemene achtergronden: zie www.vrijeschoolbeweging.nl onder Driekoningenspel, kerstspelen, jaarfeesten.

Roelof Jan Veltkamp